GETAT: Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp

Dr. Zeliha ÜNLÜ

Celal Bayar Üniversitesi FTR AD

Geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları her geçen gün dünya genelinde daha yaygınlaşmaktadır. Tanım; WHO (Dünya Sağlık Örgütü: DSÖ) geleneksel tıbbı, fiziksel ve ruhsal hastalıkların önlenmesinde, tanınmasında, iyileştirilmesi veya tedavi edilmesinin yanında sağlığın sürdürülmesinde de kullanılan farklı kültürlere özgü teoriler, inançlar ve deneyimlere dayanan- izahı yapılan veya yapılamayan bilgi, beceri ve uygulamaların toplamı olarak tanımlamaktadır (WHO 2002). WHO geleneksel tıp stratejisinin amacı; geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın, modern tıbba potansiyel katkısının sağlanması için çeşitli düzenlemelerden geçerek, sağlık sistemlerinde güvenli, etkin ve uygun kullanımını teşvik etmektir (WHO 2013).

Dünyada GETAT, akupunktur, fitoterapi, homeopati, ozon tedavisi, oksijen tedavisi, mezoterapi, masaj, hipnoz, ayurveda, aromaterapi, yoga, kriyoterapi, meditasyon, ostopati, reflekseloji, kaplıca tedavisi, lenfatik drenaj, termal terapi, SPA tedavisi, hidroterapi, müziko terapi, plates gibi çeşitli yöntemlerle uygulanmaktadır. GETAT uygulanma oranları gelişmiş ülkelerde Amerika %42.1, Avustralya %48.2, Fransa %49.3 ve Kanada %70 olarak bildirilmiştir. Uygulanan GETAT tedavileri, uygulayıcıları ve maliyetlerin sağlık sigorta şirketlerince geri ödemeleri ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Örneğin akupunktur ülkemizde olduğu gibi birçok Avrupa ülkesinde yasal olarak doktorlarla sınırlandırılmıştır. Almanya’da doktorlar tıp fakültesinde tıbbi bitkilerle ilgili eğitim alarak bitkisel reçeteler düzenleyebilir. Fransa, Belçika, Danimarka ve Avusturya’da hekimlerin akupunktur uygulama yüzdeleri yüksektir. Ülkeler daha çok akupunktur, osteopati, homeopati gibi tedavileri kamu sigortası kapsamına almaktadır.

Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığına bağlı olarak 2014 yılında kurulan Türkiye GETAT Enstitüsünün temel amacı; kanıta dayalı olarak geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın, modern tıpla bütünleşmiş bir şekilde insan sağlığının korunmasına, iyileştirilmesine, rehabilite edilmesine ve de geliştirilmesine ve bozulan insan sağlığının düzeltilmesine katkı sağlamaktır. Yine 2014 yılında “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Yönetmeliği” yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı; insan sağlığına yönelik geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulama yöntemlerini belirlemek, bu yöntemleri uygulayacak kişilerin eğitimi ve yetkilendirilmeleri ile bu yöntemlerin uygulanacağı sağlık kuruluşlarının çalışma usul ve esaslarını belirlemektir olarak belirtilmiştir.

Amerika verileri GETAT kullanıcılarının çoğunlukla kas-iskelet yakınmalı, anksiyete veya depresyonlu olgular olduğunu bildirmiştir. Ülkemizde 2017 yılında yapılan bir çalışma her iki hastadan birinin GETAT kullandığını (%60.5) göstermiştir. Yine ülkemizde kronik hastalığı olan bireylerin yarısından fazlasının GETAT yöntemlerini kullandığı bir başka çalışmada bulunmuştur. Türkiye’de 2017 yılında yapılan bir çalışmada hekimlerin, GETAT uygulamalarından örneğin akupunktur, hipnoz, ozonu; apiterapi, osteopati, homeopatiye kıyasla daha yüksek oranda bildiği- tanıdığı bulunmuştur. Bazı uygulamalardan örnek vermek gerekirse; akupunktur, vücutta belli noktalara ince iğnelerin batırılması ile uygulanan bir tedavi yöntemidir. Çağdaş fitoterapi; hastalıklardan korunmak veya tedaviyi desteklemek amacıyla tıbbi bitkilerden ve onların etkin maddelerini taşıyan kısımlarından veya bir işlem yoluyla elde edilmiş doğal ürünlerden hareketle standardize edilmiş farmasötik formlar (tablet, kapsül) kullanmaktır. Mezoterapi başlıca estetik veya ağrıya yönelik olarak cilt ve cilt altına ilaçların seyreltilmiş oranlarda enjekte edilmesidir. Ozon tedavisi, vücut boşlukları veya dolaşım sistemine ozon/oksijen karışımının uygulanmasıdır.  Proloterapide, kas iskelet sisteminde hasarlı alana proliferatif ve irritan maddeler enjekte edilerek sınırlı fizyolojik inflamasyonla iyileşme hedeflenir. Osteopati bedenin kendi kendini iyileştirmesi felsefesine dayanan ellerin kullanıldığı farklı teknikleri içeren yöntemdir. Karyopraktik uygulamalar da sıklıkla kullanılan bir diğer elle tedavi çeşididir. Homeopati vücudun kendi kendini iyileştiren yollarının tetiklenmesiyle hastalık etkisinin ortadan kalkmasını sağlayan doğal bir tedavi şeklidir. Apiterapi bal arısından elde edilen ürünlerin tedavi amacıyla uygulanmasıdır.

Manisa Celal Bayar Üniversitesi Hafsa Sultan Hastanesi GETAT Merkezi’nde geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarına akademik ve bilimsel temelli yaklaşım hedeflenmektedir. Bu amaçla tamamlayıcı ve geleneksel yöntemlere ilişkin yapılacak bilimsel çalışmalar uygulamaların etkinliğine ışık tutacaktır. Kronik hastalıklardaki artış daha az girişimsel ve ulaşılabilir olan tamamlayıcı ve geleneksel tedavilere olan ilgiyi arttırmaktadır. Merkezimiz bu yönden hastalarımızın taleplerine yanıt vermede gelişmelere açık, bilimsel ve güvenilir tedavi ortamı sağlayacaktır.